W styczniu 2025 roku na stronach Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny pojawiło się nowe opracowanie „Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie”. Warto pamiętać, że stosowanie się do norm żywieniowych może przyczynić się do poprawy stanu zdrowia, profilaktyki chorób cywilizacyjnych oraz podnoszenia świadomości społecznej na temat zdrowego odżywiania.
Publikacja opracowana została przez ekspertów Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH, stanowi kluczowe narzędzie w kształtowaniu zdrowych nawyków żywieniowych i polityki żywnościowej. Dokument ten, przygotowany w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021-2025, zawiera wytyczne dotyczące odpowiedniego spożycia energii i składników odżywczych dla różnych grup ludności.
Normy żywieniowe określają ilość energii i składników odżywczych niezbędnych do zaspokojenia potrzeb zdrowotnych każdej grupy ludności, uwzględniając wiek, płeć i stan fizjologiczny. Ich zastosowanie jest ważne nie tylko w tzw. żywieniu. zbiorowym czy edukacji prozdrowotnej ale może a nawet powinno być także wykorzystane przez każdego do indywidualnego planowania i przygotowywania posiłków.
Dla prawidłowego funkcjonowania organizmu niezbędne jest utrzymanie równowagi energetycznej. Nadmiar energii prowadzi do otyłości i związanych z nią chorób cywilizacyjnych, natomiast jej niedobór skutkuje niedożywieniem, osłabieniem organizmu i zaburzeniami metabolicznymi. Zapotrzebowanie na energii zależy od czynników takich jak: masa i skład ciała, wiek i płeć, aktywność fizyczna, warunki środowiskowe, ciąża i okres karmienia piersią oraz składniki odżywcze w diecie.
Normy, określające zalecane spożycie podstawowych makroskładników (białek, tłuszczów i węglowodanów) oraz mikroskładników (witamin i minerałów) przedstawiono w ujęciu tabelarycznym dla poszczególnych grup tj. niemowlęta, dzieci i młodzież: chłopcy, dziewczęta, dorośli: kobiety, mężczyźni z podziałem na aktualny wzrost, wiek i wagę
Kluczowe zalecenia obejmują:
Białko: Zalecane spożycie zależy od wieku i aktywności fizycznej, przy czym preferowane jest białko roślinne, które zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Tłuszcze: Ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych i izomerów trans na rzecz zdrowych tłuszczów roślinnych.
Węglowodany: Zalecane jest ograniczenie cukrów prostych i produktów o wysokim indeksie glikemicznym w celu redukcji ryzyka cukrzycy i otyłości.
Witaminy i minerały: Niedobory witamin i minerałów mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak anemia czy osteoporoza.
Podano również źródła i zawartość w wybranych produktach spożywczych oraz czynniki wpływające na wielkość zapotrzebowania oraz konsekwencje wynikające z ich niedoboru w organizmie a także ich funkcje fizjologiczne jakie pełnią w organizmie.
Badania wskazują, że wiele osób nie spożywa wystarczającej ilości płynów, co może prowadzić do odwodnienia i jego poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak zaburzenia elektrolitowe, problemy z koncentracją i wydolnością fizyczną. Zalecane spożycie wody wynosi 2-2,5 litra dziennie w zależności od wieku, płci i poziomu aktywności fizycznej.
Renata Bech
Fot. Zdjęcie ilustracyjne, wygenerowane przez AL
